Tacettin DURMUŞ / KARS
Anadolu’nun her köşesinde olduğu gibi Kars’ta da, modern tarım aletlerinin gelişmesi nedeniyle yıllar önce kullanılan müzelik tarım araç ve gereçleri çürümeye terk edildi.
Kars’ın neredeyse her köyünde yıllar önce kullanılan vazgeçilmez tarım aletleri artık kaderine terk edildi. Yolunuzun düştüğü her köyde çürümeğe terk edilmiş bir tarım aleti görmek mümkün.
Kars’ın Arpaçay ilçesine bağlı Karakale köyünde yaşayan 80 yaşındaki Zeki Hükümdar, unutulmaya yüz tutmuş 50 yıllık ‘Gırışga’ denilen öküz arabasını yol olmasın diye satışa çıkardı.
Bir zamanlar Kars ve çevresi ile birlikte Kafkasya’da kullanılan öküz arabasının çok değerli bir tarihi eser olduğunu söyleyen Hükümdar, yok olup kaybolması için arabayı duyarlı birine satmak istediğini söyledi.
Arabayı satılması için torunları marifetiyle sosyal medya üzerinden satışa sunduğunu da söyleyen Hükümdar, Rusça ‘Gırışga’ denilen öküz arabasının 50 yıl öncesine kadar yörede kullanılan en önemli ulaşım ve yük taşıma aracı olduğunu da belirterek, o zamanlar gelin arabası olarak bile kullanıldığını söyledi.
Atların koşulduğu arabaya ‘Bırışga’, öküzlerin koşulduğu arabaya ise ‘Gırışga’ denildiğini de hatırlatan Zeki Hükümdar, arabanın o zamanlar yörenin en maharetli demir ve ahşap sanatkarlarının elinden çıktığını ifade etti.
BU ARABA GELİN ARABASI BİLE OLDU
50 yıl öncesine kadar bu öküz arabası ile yaklaşık 70 kilometre uzakta olan Kars il merkezine ve 30 kilometre uzaklıkta olan Arpaçay ilçe merkezine erzak taşıdıklarını da söyleyen Zeki Hükümdar, “Benim ismim Zeki Hükümdar, ilim Kars, ilçem Arpaçay, köyüm de Karakale köyüdür. Babamın adı Veysel, Annemin adı da Hannene’dir. 1941 doğumluyum. Bu köyde yaşadım, bu köyde büyüdüm. Köyümüz çok değerli bir köydür. Çocukluğumuzdan beri biz bunu böyle gördük. Bu öküz arabası el yapısıdır. 50 yıl önce bu arabayı çok maharetli ahşap ve demir ustaları yapmıştır. Demir aksamında ve tekerleklerin kaynak izi görene arabayı bedava veririm. O değerli ustalar arabayı körük kaynağı ile yapmışlardır. Demiri ve ağaç kısmı, keserle yonularak yerleri el ile yapılmıştır. Bu arabada bir kaynak işi yoktur. Bunun kullanış şekli böyledir. Bu araba ile gelinler bile taşınmıştır. Gelin arabası olarak da kullanılırdı. Güzel boyalarla renklere boyanır koşulurdu. 50 yıldır kullanmıyoruz. Burada böyle duruyor. Güneş vurdu, yağmur vurdu ve bozardı. Boyayacağım ama alacak adam diyor ki boyama tarihi eserdir. Bu araba ile şehre giderdik, yağ, peynir götürür satar; tuz, şeker, çay, gazyağı, pirinç falan alır geri gelirdik. Bu araba çok değerli bir arabadır. Bunu bilen bilir, bilmeyen yeni nesil der ki bu neye yarar. Öküz koşardık çubukla vururduk. Gittiğimiz mesafeye giderdik, geri gelirdik. Benim o zamandan kalan harman gemim de var.”dedi.
BÜYÜK TEKER ÖNDE KÜÇÜK TEKER ARKADA KALDI
Ustasının 50 yıl önce yaptığı bu arabanın küçük tekerlerinin önde büyük tekerleklerinin ise arkada yapıldığının hikayesini de anlatan Zeki Hükümdar, “Ben o zaman ustaya sordum ve dedim ki; “bunun ön tekerleri ufak arka tekerlekleri büyük. Yokuş aşağılarda yük basar altında kalırız” Ustası da bana ‘Zaman gelecek küçükler öne geçecek, büyükler arkada kalacak’ dedi. O zaman şimdiki zaman oldu. Ben yaşlıyım ve yaşım 80 benim yerim arka tekerlek, 20 yaşındaki gencin yeri ise ön tekerlek gibi ön taraftır. Bunun özelliği de budur. O tarih geldi. 50 yıl oldu ufak öne geçti büyük arkada kaldı. Biz arkadayız, yaşıyoruz. Bu arabayı eğer satamasam burada yolun kenarına koyup üzerine de yazdıracağım. Yani turistiktir gelen bakıp gitsin. Bu araba aynı zamanda Gence arabasıdır. Adı gırışgalı arabadır. Ustalar Gence’nin yapısını buraya taşmıştır. O usta oradan aldığı bilgilerle bunu yapmıştır. Bu öküz koşulan Gence arabasıdır.”dedi.









.jpg)
Anadolu’nun her köşesinde olduğu gibi Kars’ta da, modern tarım aletlerinin gelişmesi nedeniyle yıllar önce kullanılan müzelik tarım araç ve gereçleri çürümeye terk edildi.
Kars’ın neredeyse her köyünde yıllar önce kullanılan vazgeçilmez tarım aletleri artık kaderine terk edildi. Yolunuzun düştüğü her köyde çürümeğe terk edilmiş bir tarım aleti görmek mümkün.
Kars’ın Arpaçay ilçesine bağlı Karakale köyünde yaşayan 80 yaşındaki Zeki Hükümdar, unutulmaya yüz tutmuş 50 yıllık ‘Gırışga’ denilen öküz arabasını yol olmasın diye satışa çıkardı.
Bir zamanlar Kars ve çevresi ile birlikte Kafkasya’da kullanılan öküz arabasının çok değerli bir tarihi eser olduğunu söyleyen Hükümdar, yok olup kaybolması için arabayı duyarlı birine satmak istediğini söyledi.
Arabayı satılması için torunları marifetiyle sosyal medya üzerinden satışa sunduğunu da söyleyen Hükümdar, Rusça ‘Gırışga’ denilen öküz arabasının 50 yıl öncesine kadar yörede kullanılan en önemli ulaşım ve yük taşıma aracı olduğunu da belirterek, o zamanlar gelin arabası olarak bile kullanıldığını söyledi.
Atların koşulduğu arabaya ‘Bırışga’, öküzlerin koşulduğu arabaya ise ‘Gırışga’ denildiğini de hatırlatan Zeki Hükümdar, arabanın o zamanlar yörenin en maharetli demir ve ahşap sanatkarlarının elinden çıktığını ifade etti.
BU ARABA GELİN ARABASI BİLE OLDU
50 yıl öncesine kadar bu öküz arabası ile yaklaşık 70 kilometre uzakta olan Kars il merkezine ve 30 kilometre uzaklıkta olan Arpaçay ilçe merkezine erzak taşıdıklarını da söyleyen Zeki Hükümdar, “Benim ismim Zeki Hükümdar, ilim Kars, ilçem Arpaçay, köyüm de Karakale köyüdür. Babamın adı Veysel, Annemin adı da Hannene’dir. 1941 doğumluyum. Bu köyde yaşadım, bu köyde büyüdüm. Köyümüz çok değerli bir köydür. Çocukluğumuzdan beri biz bunu böyle gördük. Bu öküz arabası el yapısıdır. 50 yıl önce bu arabayı çok maharetli ahşap ve demir ustaları yapmıştır. Demir aksamında ve tekerleklerin kaynak izi görene arabayı bedava veririm. O değerli ustalar arabayı körük kaynağı ile yapmışlardır. Demiri ve ağaç kısmı, keserle yonularak yerleri el ile yapılmıştır. Bu arabada bir kaynak işi yoktur. Bunun kullanış şekli böyledir. Bu araba ile gelinler bile taşınmıştır. Gelin arabası olarak da kullanılırdı. Güzel boyalarla renklere boyanır koşulurdu. 50 yıldır kullanmıyoruz. Burada böyle duruyor. Güneş vurdu, yağmur vurdu ve bozardı. Boyayacağım ama alacak adam diyor ki boyama tarihi eserdir. Bu araba ile şehre giderdik, yağ, peynir götürür satar; tuz, şeker, çay, gazyağı, pirinç falan alır geri gelirdik. Bu araba çok değerli bir arabadır. Bunu bilen bilir, bilmeyen yeni nesil der ki bu neye yarar. Öküz koşardık çubukla vururduk. Gittiğimiz mesafeye giderdik, geri gelirdik. Benim o zamandan kalan harman gemim de var.”dedi.
BÜYÜK TEKER ÖNDE KÜÇÜK TEKER ARKADA KALDI
Ustasının 50 yıl önce yaptığı bu arabanın küçük tekerlerinin önde büyük tekerleklerinin ise arkada yapıldığının hikayesini de anlatan Zeki Hükümdar, “Ben o zaman ustaya sordum ve dedim ki; “bunun ön tekerleri ufak arka tekerlekleri büyük. Yokuş aşağılarda yük basar altında kalırız” Ustası da bana ‘Zaman gelecek küçükler öne geçecek, büyükler arkada kalacak’ dedi. O zaman şimdiki zaman oldu. Ben yaşlıyım ve yaşım 80 benim yerim arka tekerlek, 20 yaşındaki gencin yeri ise ön tekerlek gibi ön taraftır. Bunun özelliği de budur. O tarih geldi. 50 yıl oldu ufak öne geçti büyük arkada kaldı. Biz arkadayız, yaşıyoruz. Bu arabayı eğer satamasam burada yolun kenarına koyup üzerine de yazdıracağım. Yani turistiktir gelen bakıp gitsin. Bu araba aynı zamanda Gence arabasıdır. Adı gırışgalı arabadır. Ustalar Gence’nin yapısını buraya taşmıştır. O usta oradan aldığı bilgilerle bunu yapmıştır. Bu öküz koşulan Gence arabasıdır.”dedi.









.jpg)