Kars'ta tam bin yıldır ayakta duran 12 Havariler Kilisesi (Kümbet Cami) biyografisiyle tarih meraklılarını büyülemeye devam ediyor. Akdamar kilisesinden sadece 5 yaş küçük olan ve Kars'ta cami olarak kullanılan yapı kent turizmine katkı sağlayamıyor. Araştırmacı yazarlar ve tarihçiler bin yıllık tarihi yapının biyografisini şu şekilde özetliyor: Kars’ın Kaleiçi Mahallesinde bulunan Kral Abbas dönemine (928- 953) tarihlenen ve bugün cami olarak kullanılan yapının orijinal adı “Aziz Havariler” anlamına gelen “Surp Arak’elots” ermeni araştırmacılar tarafından kullanılmış, giderek diğer araştırmacılar tarafından da benimsenmiştir. “Arak’elots” adı, araştırmacıların kasnakta yer alan kabartma teknikte yapılmış on iki igürü havariler olarak tanımlamaları ve kilisenin onlara adanmış olduğunu düşünmelerinden kaynaklanmıştır. Kilise, kare, dört yapraklı yonca planlıdır. Yapı içinde ve dışında, figürlü, geometrik ve bitkisel taş kabartma bezemeler görülür. İçte tromplarda dört İncil yazarının kabartma hayvan sembolleri kubbe kasnağına geçişte insan ve hayvan başları ile istiridye motifleri yer alır. Kilisenin cephelerinde, rozetler, haçlar, kör kemer ve sütunlarda bitkisel ve geometrik süslemeler, batı ve güney cephe ile kubbe kasnağında figürlü taş kabartma bezemeler yer alır. Sultan III. Murad zamanında 1579 yılında yapı Mustafa Paşa tarafından onarılıp, camiye çevrilir. 1878 - 1918 yıllarında bölgeye hâkim olan Ruslar yapıyı Ortodoks Kilise olarak kullanır. 1918 - 1921 yıllarında Ermenilerin eline geçen bölgede kilise yeniden Ermenilere hizmet eder. 1921 yılında Türkler tarafından geri alınan Kars'ta yapı önce depo ve karakol ardından 1939 - 1982 yıllarında müze olarak kullanılır. Günümüzde camii işleviyle varlığını sürdürmektedir. Batı cephede kuzeydeki yuvarlak pencerenin bir kısmını da kapsayan çerçeve içindeki bir baş ve bu başa bitişik iki yılan figürünün Surp Krikor Lusaroviç'i temsil ettiği konusunda araştırmacılar hem fikirdir. Bu sahne Lusaroviç'in kral tarafından yılanlarla dolu bir kuyuya atılışını temsil etmektedir. Kral Drtad tarafından yılanlar ve farelerle dolu derin bir çukura atılmış ve burada 15 yıl yaşamış ve hayatta kalmayı başarmıştır. Bu durum Ermeni geleneğinde bir mucize sayılmış ve el yazmalarına, kabartmalara yansımıştır. Kubbe kasnağı yüzeyinde kör kemer sırasının üçgen köşeliklerinde yüksek kabartma tekniğinde yapılmış ve vücut oranlarına dikkat edilmeden kabaca işlenmiş on iki insan figürü yer alır. Araştırmacıları bu figürleri havariler olarak yorumlamıştır. On iki havariden biri olan Yahuda resmedilmeyip sağında ve solunda yılanlarla tasvir edilen kabartma yine Surp Krikor Lusaroviç'i temsil ettiği yorumlanmıştır.
KARS
Yayınlanma: 31 Mayıs 2024 - 16:23
Kars'ta Bin Yıllık Biyografi Büyülüyor
12 Havariler Kilisesi (Kümbet Cami) biyografisiyle tarih meraklılarını büyülüyor.
KARS
31 Mayıs 2024 - 16:23